Het HIC concept

Het HIC model is een landelijke aanpak voor hoogwaardige intramurale zorg. Het HIC model biedt een concrete werkwijze voor de acute psychiatrie door interventies te combineren om verplichte zorg te voorkomen en om de kwaliteit van zorg te verbeteren. Het HIC model is daarom voorzien van een werkboek en een modelgetrouwheidsschaal waaraan de afdeling zich kan (laten) toetsen. Om zo implementatie van het model te kunnen bevorderen. De behandelvisie op de HIC combineert herstelondersteunende zorg en het medisch model, inclusief behandeling van de psychiatrische crisis en bescherming en veiligheid. Tijdens opname maakt men gebruik van evidence-based interventies en best practices, gericht op het voorkomen van dwang (verplichte zorg).

Het doel: dwang voorkomen en zorg op én afschalen

HIC biedt een kader voor klinische zorg aan cliënten voor wie ambulante behandeling tijdelijk niet toereikend is en voor wie kortdurende klinische opname noodzakelijk is. Opname op een HIC is een behandelmogelijkheid in een meestal langer lopend ambulant traject. De ambulante behandelaar blijft bij de behandeling betrokken gedurende de opname.

Bij de HIC integreert men een highcare (HC)- en een intensivecare (IC)-functie, waardoor opschaling van zorg ook binnen de kliniek goed mogelijk is. De cliënt wordt in eerste instantie opgenomen op de HC. Daar vindt begeleiding zoveel mogelijk op de afdeling plaats, op de eigen kamer van de cliënt, in de comfortroom of op een andere plek op de afdeling. Als de zorg op de HC niet afdoende is, kan men naar geleide van de zorgbehoefte, naar de IC. De IC is een onbemande unit en heeft dus geen eigen personeel. Een verpleegkundige zal dus met de cliënt meegaan van de HC naar de IC. De cliënt krijgt één-op-éénbegeleiding op een IC-unit (ICU). Het verblijf op de IC duurt zo kort mogelijk en wordt bij voorkeur beperkt tot enkele dagen en het liefst enkele uren. Wanneer ook het verblijf op de ICU geen soelaas biedt, kan men de cliënt overplaatsen naar de extra beveiligde kamer (EBK). De EBK is een afgesloten ruimte en dit betreft dus een vrijheidsbeperkende interventie. Om deze reden gebruikt men de EBK alleen in uiterste noodsituaties. Interventies, waaronder veel best practices in het HIC model zijn er op gericht de inzet van de EBK en andere vormen van verplichte zorg zo veel mogelijk te voorkomen.

Het opnameproces op een HIC bestaat uit 6 stappen die binnen 24 uur na opname plaatsvinden:

1. De eerste stap is een goede kennismaking met een warm welkom op de afdeling. De cliënt en zijn of haar naasten worden verwelkomd op de afdeling. De eerste 5 minuten methodiek is een belangrijke interventie om vanaf het begin van de opname report en vertrouwen op te bouwen.
2. De tweede stap is risicotaxatie en het voorkomen van escalatie. Binnen het eerste uur van opname wordt er risicotaxatie uitgevoerd om suïcidaliteit en agressie in te schatten. Ook gedurende de opname wordt dit dagelijks bijgehouden. Een instrument voor deze risicotaxatie is de crisisMonitor, waarvan de BVC een onderdeel is.
3. De derde stap is psychiatrische beoordeling. Direct na opname voert de behandelaar een anamnese en een hetero-anamnese uit, en overlegt met de ambulante behandelaren of IHT.
4. Stap vier betreft een somatische beoordeling, uitgevoerd door een arts. Indien nodig worden ook neurologisch onderzoek of laboratoriumonderzoek aangevraagd.
5. De vijfde stap is het afstemmen van de behandeling. De voorgaande stappen worden geïntegreerd in een behandelplan, welke binnen 24 uur na opname wordt opgesteld. De cliënt wordt zo goed mogelijk bij de inhoud van het behandelplan betrokken.
6. De laatste stap van opname is het zorgafstemmingsgesprek: de ZAG binnen 24 uur van opname. Hier sluiten de cliënt zelf, naasten, de ambulante behandelaar, een behandelaar uit de kliniek en een verpleegkundige uit de kliniek bij aan. Behandeldoelen, verwachte duur van opname en wederzijdse verwachtingen worden uitgesproken. De opname is vaak een tijdelijke onderbreking van een ambulant traject. Van belang is daarom dat ambulante teams betrokken blijven tijdens de opname en lange termijndoelen van het ambulante behandelplan ook richtinggevend blijven tijdens opname.

Achtergrond en doorontwikkeling van het HIC model

Achtergrond

In de laatste 20 jaar is er veel veranderd in de geestelijke gezondheidszorg in Nederland. De reductie van dwangtoepassingen, en dan specifiek het terugdringen van het gebruik van de separeer heeft hier een belangrijke rol in gespeeld. Het gebruik van deze separeer is controversieel, omdat tot dusver geen therapeutische effecten hiervan bewezen zijn, terwijl er wel negatieve consequenties voor patiënten én voor hulpverleners bekend zijn. Eerdere projecten om separatie terug te dringen bleken onvoldoende effectief, maar resulteerde wel in de ontwikkeling van nieuwe best practices (zie pdf). Een volgende stap was nodig om minder dwang in de kliniek te bewerkstelligen en waarin deze nieuwe inzichten een geïntegreerde plek konden krijgen.

Ook was er behoefte aan een visie waarin ook meer aandacht is voor het herstel en empowerment van cliënten, en dat alles in een veranderende context waarin door de toenemende afbouw van bedden steeds meer druk op de klinieken kwam te liggen. Dit resulteerde in de inspanningen voor de ontwikkeling van het High en Intensive Care -model.

Een eerste initiatief om een kader voor HIC te ontwerpen werd gedaan vanuit GGz Breburg. In verschillende bijeenkomsten met zorgprofessionals, gebruikersorganisaties, management en vertegenwoordigers van cliënten en naasten is het model vormgegeven. Tijdens het eerste HIC congres op 6 juni 2013 werd het eerste werkboek HIC overhandigd.

Doorontwikkeling

Het HIC model is als consensus-model ontstaan op basis van eerdere behoeften uit het veld, waarbij evidence based en best practices zijn geïntegreerd. Van belang is dat het model sensitief blijft voor huidige ontwikkelingen in de praktijk, hetgeen betekent dat er momenten zullen zijn dat het model dient te worden doorontwikkeld. Promotieonderzoek van Laura van Melle, gepubliceerd in 2021 liet zien dat er sterke behoefte is aan deze doorontwikkeling, waarbij ook het belang van het behoud van een door het veld gedragen model werd onderstreept.Stichting HIC&ART zet zich daarom in om gedurende 2023 en 2024 te werken aan de doorontwikkeling van het HIC model en een update van het HIC werkboek.